Skipulögð kennsla

Skipulögð kennsla og sjónræn kennsla

Sjónrænt skipulag eykur skilning einhverfra á umhverfinu og aðstæðunum sem þau eru stödd í. Það eykur einnig skilning þeirra á því til hvers er ætlast af þeim við aðstæðurnar.

Einhverfir eiga oft í erfiðleikum með málskilning.

Það gerist oft að nemandinn skilur ekki málið eins vel og kennarinn hans gerir ráð fyrir.
Nemandinn getur því brugðist illa við munnlegum kröfum, því hann skilur ekki hvað hann eigi að gera í stað þess að segja: “ég skil ekki”. Nemandinn getur þá jafnvel slegið frá sér, frosið á staðnum eða hlaupið í burtu.

Nemandinn getur einnig átt í erfiðleikum við að nota málið í flóknum aðstæðum.  Mögulega kann hann ekki að segja það sem (hann/hún) þarf til að laga aðstæðurnar fyrir sig, eins og t.d. með því að segja “ég er þreytt”, “ég er svöng”, “mér er heitt”, “ég get þetta ekki”, “þetta er leiðinlegt”, eða “má ég hætta”, og sýnir hann þá oft eitthvað atferli í stað þess að tala eða segja frá því hvernig honum líður.

Nemandinn á oft í erfiðleikum með óbeina námið sem tengist raðminni. Hann man t.d. ekki hvað kemur næst og verður því kvíðinn. Oft finnst nemendunum betra að gera sama hlutinn aftur og aftur því það veitir þeim öryggi. En þeir geta þá brugðist illa við hvers konar nýjum athöfnum eða nýju námi. Nemandinn mun samt sem áður smám saman hafa gaman af því sem er nýtt og vill læra nýja hluti, en þá á skipulagðan og fyrirsjánlegan hátt.

Það er algengt að nemandinn geti ekki sýnt sjálfstjórn né færni í að skipuleggja sig þegar kröfur eru of miklar. Það er oft erfitt fyrir nemandann að vita hvernig hann á að haga sér í hinum mismunandi félagslegu aðstæðum.

Nemandinn á það til að sýna einkennilegt hátterni af því hann kann ekki að sækja sér og fá athygli á viðeigandi hátt, eða hann gefst upp á því og einangrar sig frá umhverfinu. Það sem er oft erfitt fyrir einhverfa nemendur er að ná félagslegum tengslum. Þau sýna ekki sömu viðbrögð og aðrir við félagslegri hvatningu,  sem oft reynist vera stuðningur fyrir aðra nemendur, en þau hafna þessu og vilja þess vegna ekki samskiptin. 

 Skyntruflanir nemenda geta oft valdið því að við sjáum óviðeigandi atferli hjá þeim. Óvæntar breytingar valda því að nemandinn annað hvort hleypur í burtu eða öskrar.

Þessar breytingar í umhverfi valda því að þau  verða auðveldlega kvíðin og hrædd. Þegar þau eru í þessu ástandi eru þau ekki tilbúin til að læra en þurfa stuðning, sem er skilningur á hvað er að gerast hjá þeim og við sýnum þeim umburðarlyndi og alúð. 

Við þessar aðstæður er mikilvægt að skilja hvernig við tölum við þau.

Hér koma nokkur dæmi: 

Við ættum aldrei að segja “NEI” við nemendur.  Fyrir marga  af okkar nemendum þýðir það “aldrei”. Það er hægt að segja nei á margan hátt án þess að nota það orð.

Fyrir nemandann sem er með hendina á lofti og er tilbúinn að slá frá sér segjum við:
“ Viltu setja hendur í vasann ”

Við nemandann sem vill fara í tölvuna núna, segjum við:
“ Já, en það þarf fyrst að……… ”

Við nemandann sem öskrar hátt segjum við:
“Við skulum loka munninum”

Við skulum heldur ekki reyna að stöðva þau þegar þau eru á hlaupum út um dyrnar. Við skulum staldra við, bíða og fylgjast með hvert þau eru að fara og koma svo til þeirra í rólegheitum og rétta þeim spjaldið sem stendur fyrir: Skoða töflu. Yfirleitt taka þau við því, segja ekkert og fara að töflunni og síðan þangað sem þau eiga að vera. Þetta er kallað að leiðbeina í stað þess að gagnrýna, þar sem við segjum ekkert notum bara sjónrænu skilaboðin.

Við gagnrýnum aldrei. Við leiðbeinum með því að sýna nemendum texta eða myndir  og veitum þeim stuðning þannig þegar þau eru að missa sjálfstjórn.

Einhverfum nemendum finnst oft erfitt að fylgja eftir munnlegum skipunum.  Það kemur til af því að þau heyra en eru ekki að meðtaka skilaboðin og þess vegna finnst  þeim þau vera áras og bregðast oft við með því að gera ekki neitt eða hlaupa á brott. Það getur litið út eins og þau séu með leiðindi, en þau skilja ekki hvað er verið að ætlast til af þeim og þau ráða ekki við aðstæðurnar. Framkoma þeirra er því ekki hegðunarvandi. 

Það sem við sjáum eru viðbrögð við utanaðkomandi kröfum, um að skipta um athöfn, breyta áherslum, eða að hugsa á annan hátt. Þetta geta þau ekki og þess vegna kemur þetta fram sem mótþrói. 

Þegar nemandinn  er fastur í sömu athöfn aftur og aftur og spyr sömu spurninguna aftur og aftur verðum við að skilja hvað er að og svara þeim á jákvæðan hátt. Við segjum “já, ég heyri það sem þú ert að segja”. Þannig erum við að staðfesta eða sýnum aðstæðum skilning  og drögum úr spennu hjá viðkomandi.

 Með því að hafa umhverfið vel skipulagt og verkefnin sem á að vinna þarf á hverjum stað vera vel sett fram, með sjónrænum vísbendingum, drögum við úr kvíða og eflum skilning nemandans á aðstæðum. Það gerir hann betur tilbúinn til að læra og taka við námsefninu.

STUNDATÖFLUR:

Stundatöflur eru afar mikilvægar og hluti af skipulagðri kennslustofu. Nemendur með einhverfu þurfa allir að hafa sína eigin sérhannaða stundaskrá.

Margir nemendur með einhverfu eiga oft í erfiðleikum með að muna hvernig skóladagurinn líður og spyrja oft og stöðugt spurninga. Þeir muna oft ekki hvernig ferlin eru á hverjum stað. Það er þess vegna sem við kennum þeim að nota stundaskrána og gera hana að verkfæri sem stuðlar að sjálfstæði seinna meir.

Stundatöflurnar hjálpa nemendum að skilja til hvers er ætlast.  Hvar á ég að vera í dag? Hvað á ég að gera? Stundatöflur efla þannig skipulagsfærni, þau sjá fyrir hvernig dagurinn muni verða, gefur þeim öryggi og þau verða betur fær um að taka við námi. 

Stundatöflurnar eru oft gott tæki til að benda á og nota þegar nemandinn er að spyrja um hvað kemur næst, eða hvenær förum við í þetta, þá getum við bent á töfluna og hún verður tækið sem stjórnar en ekki við.

Stundataflan dregur úr kvíða og spennu sem er afar ríkjandi ástand hjá nemendum með einhverfu. Stundataflan er stuðningur við að veita upplýsingar um það sem koma skal og eflir möguleika nemandans á að verða sjálfstæður og eykur færni hans við að fara á milli staða.

DÆMI UM HVERNIG SKIPULÖGÐ KENNSLUSTOFA GETUR LITIÐ ÚT.

a. Tveir nemendur eru að baka inni í eldhúsi og eru að fara eftir uppskrift á blaði og aðstoðarkennari fylgist með.
b. Það er annar nemandi á tómstunda svæðinu að rýja teppi.
c. Það er nemandi á vinnusvæðinu að ljúka við lista af verkefnum tengdum starfsþjálfun.

d.og svo er einn nemandi hjá kennara í innlögn að læra nýja færni. 

Við heyrum í klukku sem gefur til kynna að viðkomandi nemandi er búinn að vinna.  Það getur gengið að nota klukku en oft truflar klukkan aðra nemendur  sem hafa ekki lokið sínu verkefni.

Vinnukerfin hafa nýst betur, það gefur betri upplýsingar um hvað eigi að gera á hverjum stað. Vinnu kerfið getur verið ákveðinn fjöldi af körfum á hillu hjá nemenda sem þarf að klára, eða ákveðinn fjöldi af möppum sem þarf að vinna. Möppurnar eða körfurnar gefa til kynna hversu mikið á að vinna á þessum stað.  (Vinnu kerfi sjá mynd)  Síðasta mappan gefur upplýsingar um að fara aftur að stundatöflunni þegar verkefni er lokið. Það er mynd af töflumiðanum.

TÖFLUMIÐINN = gefur innri skipun um að standa upp og fara að stundatöflunni.

Verkefnin eru sett upp í hillur, stólar eru settir undir borð, kennarinn sýnir nemendum athygli með brosi og hljóðlegri hvatningu, sjónrænar vísbendingar eru nýttar til að stuðla að skilningi.

Nemendur fara sjálfir á milli svæða og koma sér á nýjan stað. 

Hvernig vita allir hvað þeir eiga að gera og hvert þeir eiga að fara ?
Hvernig vita kennararnir hvaða nemandi kemur næst til þeirra?
Hvers vegna gengur þetta allt svona hljótt og átakalaust?

Kennslustofan er skipulögð, hvert rými hefur sinn tilgang, og stundataflan stuðlar að því að hver nemandi veit hvert hann á að fara  og rýmið sýnir hvað gera skuli þar.

Það eru tvenns konar stundatöflur í gangi fyrir allan bekkinn. Stundatafla fyrir starfsfólk svo allir viti hvert þeirra hlutverk sé í dag og svo hefur hver nemandi sína eigin stundatöflu sem stuðlar að sjálfstæði þeirra.

Hér er dæmi um stundatöflu fyrir nemanda á yngra stigi.

kl. 8:30 Nemendur mæta, ganga frá bakpoka, heilsa kennara, og fara að stundaskrá.

kl. 8:45 Vinna sjálfur / svo leika einn

kl. 9:30  Vinna með kennara / svo leika einn

kl. 10:15 Frímínútur (listi yfir hvað gera skuli)

kl. 10:30 Félagsleg samvera/ spila

kl. 11:00 Vinna sjálfur/ leika einn

kl. 11:45 Undirbúningur / hádegismatur

kl. 12:00 Hádegismatur (undirbúningur sjónrænn)

kl. 12:30 Útivist / Leikfimi (myndferlin)

kl. 1:00 Tiltekt í borðsal/þurrka borð/sópa

kl. 1:45 Vinna sjálfur/ Leika einn

kl. 2:30 Kveðjustund- Heim/Rúta

HVERNIG Á AÐ NOTA Stundatöfluna*****

• Þegar nemandinn mætir gengur hann að vegg þar sem hann hengir upp úlpu og leggur frá sér bakpokann. 
• Hann tekur spjald af veggnum sem er með mynd af stundatöflunni.
• Nemandinn gengur að svæðinu þar sem stundataflan er og setur töflumiðann í poka við hliðina á stundatöflunni.
• Stundataflan segir til um hvað eigi að gera -  eða hvert eigi að fara í dag.
• Nemandinn tekur efstu mynd/orð og tekur með sér á staðinn sem um er að ræða.
• Annar nemandi merkir við með penna. Hann man hvert hann á að fara og þarf þess vegna ekki að taka myndina með sér,  gengur sjálfur án hvatninga að sínum stað.
• (Ef það þarf að minna hann á hvert hann á að fara verður hann að taka miðann með sér.)
• Það er box við hverja athöfn sem nemandinn merkir við þegar athöfn er lokið.
• Kennarinn og nemandinn skrifuðu stundatöfluna saman í gær áður en nemandinn fór heim.
• Hann sér hvað hann á að gera klukkan 8:30 og fer á þann stað.
• Hann kallar á kennarann þegar hann er búinn með verkefnin og kennarinn sér hvort verkefnin hafi verið unnin rétt og þá merkir hann við á töfluna að þetta sé búið.
• Stundum þarf að kenna nemanda að koma til kennara með verkefnin til að kanna hvort þau hafi verið rétt unnin.
• (stundum eru verkefnin látin á ákveðinn stað ef kennarinn getur ekki skoðað þau strax)
• Næsta verkefni er klukkan 8:50. 
• (Ef hann hefur tíma getur hann farið sjálfur á leiksvæðið í smástund.)
• Hann heldur áfram með verkefni dagsins og notar stundatöfluna sem leiðbeiningartæki um hvert hann eigi að fara.

Notkun á stundatöflu stuðlar að betri nýtingu á tíma nemenda og dregur úr innri kvíða vegna þess að hann les ekki alltaf í aðstæður og skilur illa.  Þessar upplýsingar gefa honum öryggi og andlegt jafnvægi svo hann er frekar tilbúinn til náms. 

Það verður meiri tími fyrir kennara til að sinna beinni kennslu og minni þörf er á að stjórna vegna þess að skipulagið verður leiðbeining og sjónræn skilaboð til nemanda.

Þegar nemendur skilja tilgang stundatöflu mun sjálfstjórn aukast, einnig frumkvæði og lausnaleit sem er færni sem mun nýtast afar vel seinna á ævinni ýmist í starfi og eða í framhaldsnámi.

Atriði sem skal huga að þegar við skipuleggjum stundatöfluna.

• Vita kennarar hvert er þeirra hlutverk yfir daginn?
• Eru verkefnin sniðin að þörfum nemenda yfir daginn: einstaklingsvinna, hópavinna, tómstundir, hreyfing, áhugasvið?
• Fá nemendur tækifæri til að hvíla sig og eða slaka á? Kennum við markvisst slökun- og hreyfingu?
• Hafa nemendur tíma til að læra nýjar tómstundir?
• Er stundataflan að hjálpa? Þarf að breyta henni? Er hún rétt hönnuð?
• Hvernig undirbúum við breytingar og aðrar tilfærslur.
• Er bjallan að hjálpa eða trufla?
• Er kennarinn að nota sjónræn skilaboð?
• Kann nemandinn á klukku? 

SVARAR VINNUKERFIÐ ÞESSUM SPURNINGUM:

Hvað á að gera? Hversu mikið? Hvenær búið? Hvað kemur næst?

1.                 Verkefni
2.                 Verkefni
3.                 Verkefni
4.                 Búin að vinna
5.                 Skoða töflu.

Höfum við kennt nemandanum að nota stundatöfluna?

Hvað skilur nemandinn best; myndir, orð, ljósmyndir, eða þarf að sýna hlut til að segja hvert er verið að fara?

Við réttum barninu bolta í hvert sinn sem við förum í leikfimi, réttum því skeið þegar við förum að borða, réttum úlpuna sem skilaboð um að fara út.

HVERNIG Á AÐ KENNA NEMANDA MEÐ EINHVERFU?

Ef við ætlum að kenna nemanda athöfn sem hann á að gera einn seinna er best að tala sem minnst og sýna lista yfir ferlið eða nota ljósmyndir. Hann mun læra ferlið  fyrr og muna það ef sjónræn skilaboð fylgja með í upphafi. Hann lærir þá að treysta á sjónrænu skilaboðin sem stuðning en ekki á kennarann.

Nemendur með einhverfu verða oft mjög háðir kennara sínum, þess vegna er svo mikilvægt að kenna þeim að verða sjálfstæðir eða gera allt einn. Vertu viss um að hafa athygli nemandans áður en þú gefur honum fyrirmæli.

Vertu viss um að barnið skilji orðin sem þú notar og vertu alltaf með sjónrænar vísbendingar líka.

Þegar nemandinn stoppar í verkefni getur það komið til af mörgu. Truflaðist hann vegna hávaða, eða vegna annarrar truflunar? Oftar en ekki getur verið erfitt fyrir hann að koma sér að verkinu aftur. 

Stundum er hann fastur og kemst ekki áfram af því að  hann er bíða eftir munnlegum skilaboðum, var orðinn háður því að vera alltaf sagt til í stað þess að læra að nota sjónrænu skilaboðin sem eflir  sjálfstæðið hjá honum. 

Veit nemandinn hvernig verkið lítur út þegar því er lokið?

Eru verkefnin sett skipulega fram?

Er of mikið af upplýsingum sem veldur því að verkefnið verður yfirþyrmandi og nemandinn gefst upp?

Fær nemandinn viðeigandi stuðning svo hann geti lokið verkefninu?

Notum við kennsluaðferð sem stuðlar að auknu sjálfstæði og skilningi hjá þessum nemanda?

Eru til nákvæmir  listar - sem þurfa að vera afn nákvæmir og mataruppskriftir um hvert eitt skref í öllum athöfnum sem nemandinn á að framkvæma eða  hvernig eigi að haga sér í hinum mismunandi aðstæðum?

Við höfum ávallt í huga að fyrirbyggja vandamál með því að gefa skýr skilaboð og skýrar væntingar til nemenda.

Veit nemandinn áður en hann fer í nýjar aðstæður til hvers er ætlast?

Við leiðbeinum – gagnrýnum aldrei.

“Það er best að hafa hendur niður,” “Við skulum fara varlega ”, “Fætur á gólfi ”, “ Sitja núna”, “Við göngum á göngunum”!

“ Sitja í rútu” 

“Setja í búðar körfuna” 

Hrósum fyrir að reyna ferlið – en ekki útkomuna og sýnum nemendum virðingu.

Veit nemandinn til hvers er ætlast áður en hann fer af stað?

Notum ávallt áhugasvið nemendanna þegar við erum að kenna ný hugtök.